vrijdag 1 februari 2013

'Deskundigen' 97



Indians walk softly and hurt the landscape hardly more than the birds and squirrels, and their brush and bark huts last hardly longer than those of wood rats, while their more enduring monuments… vanish in a few centuries.
How different are most of those of the white man… roads blasted in the solid rock, wild streams dammed and tamed and turned out of their channels and led along the sides of canons and valleys to work in mines like slaves… Long will it be ere these marks are effaced, though Nature is doing what she can… patiently trying to heal every raw scar.
John Muir. 1869

You ask me to plow the ground. Shall I take a knife and tear my mother’s bosom? Then when I die she will not take me to her bosom to rest.
You ask me to dig for stones! Shall I dig under her skin for her bones? Then when I die I cannot enter her body to be born again.
Wovoka. Religieuze leider van Paiute indiaan. 1856-1932

Als je invloed en macht wilt hebben, moet je groots zijn. Dat is iets wat we in Europa van ze kunnen leren.
Geert Mak over ‘Amerikanen’ op 22 augustus 2012 bij nu.nl

With a continent to take over and Manifest Destiny to goad us, we could not have avoided being footloose. The initial act of emigration from Europe, an act of extreme, deliberate disaffiliation, was the beginning of a national habit.
It should not be denied, either, that being footloose has always exhilarated us. It is associated in our minds with escape from history and oppression and law and irksome obligations, with absolute freedom, and the road has always led west. Our folk heroes and our archetypal literary figures accurately reflect that side of us. Leatherstocking, Huckleberry Finn, the narrator of Moby Dick, all are orphans and wanderers: any of them could say, ‘Call me Ishmael.’ The Lone ranger has no dwelling place except the saddle. And when teenagers run away these days, in the belief that they are running toward freedom, they more often than not run west. Listen to Haight-Ashbury dialogues in Joan Didion’s Sloughing toward Bethlehem. Examine the American character as it is self-described in Habits of the Heart, by Robert Bellah and others.
Wallace Stegner. The American West as Living Space. 1987


The American West as Living Space
De vervreemding, het ongebonden zijn, het aan niemand verantwoording hoeven af te leggen, het niet geworteld zijn in zowel de natuur als de cultuur, het altijd gemobiliseerd blijven, het op de vlucht zijn voor iets wat doorgaans onbewust blijft, dat is het kenmerk van het Amerikaanse systeem zoals die beschreven wordt door veel Amerikaanse denkers. Wallace Stegner:

But the rootlessness that expresses energy and a thirst for the new and an aspiration toward freedom and personal fulfillment has just as often been a curse. Migrants deprive themselves of the physical and spiritual bonds that develop within a place and a society. Our migratoriness has hindered us from becoming a people of communities and traditions, especially in the West. It has robbed us of the gods who make places holy. It has cut off individuals and families and communities from memory and the continuum of time. It has left at least some of us with a kind of spiritual pellagra, a deficiency disease, a hungering for the ties of a rich and stable social order. Not only is the American home a launching pad, as Margaret Mead said; the American community, especially in the West, is an overnight camp. American individualism, much celebrated and cherished, has developed without its essential corrective, which is belonging. Freedom, when found, can turn out to be airless and unsustaining. Especially in the West, what we have instead of place is space. Place is more than half memory, shared memory. Rarely do Westerners stay long enough at one stop to share much of anything.

Het Amerikaane kapitalistisch systeem heeft de mens een functie gegeven, die van producent en consument, maar het heeft de mens geen plaats gegeven en dat feit wordt door talloze Amerikaanse schrijvers als een grote leege ervaren in het hart van de maatschappij. In haar bundel Slouching Towards Bethlehem citeert de Amerikaanse schrijfster/journaliste Joan Didion om dit feit te onderstrepen het gedicht van W.B Yeats getiteld, The Second Coming:

Turning and turning in the widening gyre
   
The falcon cannot hear the falconer;
   
Things fall apart; the centre cannot hold;
   
Mere anarchy is loosed upon the world,
   
The blood-dimmed tide is loosed, and everywhere
   
The ceremony of innocence is drowned;
   
The best lack all conviction, while the worst
   
Are full of passionate intensity.
   
Surely some revelation is at hand;
   
Surely the Second Coming is at hand.
   
The Second Coming!
Hardly are those words out
   
When a vast image out of Spiritus Mundi
   
Troubles my sight: a waste of desert sand;
   
A shape with lion body and the head of a man,
   
A gaze blank and pitiless as the sun,
   
Is moving its slow thighs, while all about it
   
Wind shadows of the indignant desert birds.
The darkness drops again but now I know

   
That twenty centuries of stony sleep

   
Were vexed to nightmare by a rocking cradle,

   
And what rough beast, its hour come round at last,

   
Slouches towards Bethlehem to be born?
  
Dit gedicht werd geschreven in 1919, ‘in the aftermath of the first World War.’ In de inleiding van haar bundel schreef Didion bijna een halve eeuw later:

This book is called Slouching Toward Bethlehem because for several years now certain lines from the Yeats poem... have reverberated in my inner ear as if they were surgically implanted there. The widening gyre, the falcon which does not hear the falconer, the gaze blank and pitiless as the sun; those have been my points of reference, the only images against which much of what I was seeing and hearing and thinking seemed to make any pattern. ‘Slouching Towards Bethlehem’ is also the title of one piece in the book, and that piece, which derived from some time spent in the Haight-Ashbury district of San Francisco, was for me both the most imperative of all these pieces to write and the only one that made me despondent after it was printed. It was the first time I had dealt directly and flatly with the evidence of atomization, the proof that things fall apart: I went to San Francisco because I had not been able to work in some months, had been paralyzed by the conviction that writing was an irrelevant act, that the world as I had understood it no longer existed. If I was to work again at all, it would be necessary for me to come to terms with disorder. That was why the piece was important to me. And after it was printed I saw that, however directly and flatly I thought I had said it, I had failed to get through to many of the people who read and even liked the piece, failed to suggest that I was talking about something more general than a handful of children wearing mandalas on their foreheads… it seemed to me then (perhaps because the piece was important to me) that I had never gotten a feedback so universally beside the point.


Didion schreef meer dan vier decennia geleden over de leegte en het daarmee verbonden uiteenvallen van de Amerikaanse samenleving, in een tijd dus waarin volgens Geert Mak de VS ‘nog decennia van grote voorspoed’ zou meemaken. Maar zoals de intelligentsia in elk groot imperium is ook de Amerikaanse intelligentsia in staat de eigen cultuur haarscherp en genadeloos te analyseren. Niet het corrumperende mainstream verlangen naar hoop speelt daarbij een vitale rol, maar juist het tegenovergestelde ervan, het diepe besef dat ‘We are tragedy,’  zoals Eugene O’Neil  schreef, de bekendste Amerikaanse toneelschrijver die in zijn toneelstuk The Iceman Cometh één van zijn protagonisten elke hoop laat vernietigen ‘because he judges it to be more pernicious than despair.’ De hoop van de mainstream werkt altijd en overal vernietigend omdat de geidealiseerde voorstelling van de werkelijkheid een symptoom is van autisme, het onvermogen zich aan de realiteit aan te passsen. Amerikaanse kunstenaars begonnen dan ook al in een vroeg stadium van de massacultuur  te rebelleren tegen de ‘business civilization’ en de ‘moral life of the middle class.’ In 1964 schreef de Amerikaanse literair criticus Lionel Trilling, ‘in 1939 the first tenured Jewish professor in the English department’ van Columbia University,  over de wijze waarop O’Neill ‘dramatized the actual struggle between Poet and Business Man’ en hoe ‘the lust for gain’ telkens weer destructief uitwerkt. ‘To O’Neill the acquisitive man, kindly and insensitive, practical and immature, became a danger to life and one that he never left off attacking.’ De bourgeoisie is zich daar diep van bewust, en haar absurde levenshouding blijkt ook uit het feit dat ‘An increasingly respectable audience awarded O’Neill no less than three Pulitzer prices, the medal of the American Academy of Arts and Sciences and a Yale Doctorate of Letters,’  zonder ooit de consequenties te trekken uit O’Neill’s visie op de vervreemde Amerikaanse maatschappij, waarbij – in de woorden van Trilling – ‘The modern life of false ideals crushes the affirmative and creative nature of man…’ En de reden was simpel, het driftleven in het kapitalisme schuift rationaliteit en moraliteit opzij. Dat element komt terug in het werk van de Amerikaanse auteur Cormac McCarthy. In zijn roman Meridiaan van Bloed  dat handelt over de logica van het Amerikaans geweld in de wereld, zegt een protagonist:

De moraal is een uitvinding van de mens om de sterken het recht van de sterkste te ontnemen. De moraal wordt voortdurend door de geschiedenis gelogenstraft. Een moreel standpunt valt op geen enkele manier te bewijzen of te weerleggen. Als iemand sterft in een duel zegt dat niets over de juistheid van zijn inzichten. Het feit dat hij duelleert bewijst al dat hij een nieuw, breder inzicht is toegedaan. De bereidheid van de duellisten om andere argumenten als niet ter zake terzijde te schuiven en zich direct op het oordeel van de geschiedenis te beroepen geeft duidelijk aan hoe onbelangrijk standpunten zijn en hoe belangrijk de verschillen ertussen. Want het meningsverschil is op zichzelf futiel maar niet de verschillende willen die erin tot uiting komen. De ijdelheid van de mens kent waarschijnlijk geen grenzen, maar zijn kennis blijft onvolmaakt en hoe hoog hij zijn oordelen ook schat, toch moet hij ze uiteindelijk laten toetsen door een hoger hof. Daar gelden geen bijzondere dispensaties. Daar worden overwegingen van gelijkheid en rechtschapenheid en moreel gelijk van nul en generlei waarde bevonden en de standpunten van partijen geminacht. Als het gaat om leven en dood, om wat er zal zijn en wat niet, speelt het recht geen enkele rol. Aan keuzes op dit niveau zijn die op alle lagere niveaus, de moraal, de religie, de natuur, ondergeschikt.

Een betere beschrijving van de eeuwenlange westerse expansionisme is ondenkbaar. Geweld is daarbij een ritueel, en ‘Een ritueel houdt het vergieten van bloed in,’ zo vertelt Cormac McCarthy zijn lezers, en

Rituelen die in dit opzicht tekortschieten zijn niet meer dan schijnrituelen. Iedereen beseft onmiddellijk wat eraan schort. Geen twijfel mogelijk… We spreken niet in raadselen. Juist jou moet dat gevoel niet onbekend zijn, die leegheid en die radeloosheid. Die zijn het toch waartegen wij de wapens opnemen, of niet? Is niet het bloed het ingredient in de mortel dat bindt? […] Kijk, die man daar. Die man zonder hoed. Je weet hoe hij over de wereld denkt. Je kunt het zien aan zijn gezicht, aan de manier waarop hij staat. Toch verbergt zijn klacht, dat het leven geen lolletje is, wat hem werkelijk dwarszit, en dat is dat de mensen niet doen wat hij wil. Ze hebben het nooit gedaan en ze zullen het nooit doen. Dat is zijn probleem en dat maakt zijn leven zo moeilijk en zo anders dan het volgens hem had moeten zijn,

aldus Cormac McCarthy’s Meridiaan van Bloed. Geweld is de hoeksteen van zowel de Amerikaanse binnenlandse werkelijkheid als de Amerikaanse buitenlandse politiek. Alleen met geweld kan het parasitaire systeem zo lang mogelijk in stand worden gehouden. Geweld versus cooexistentie, parasitair versus mutualistisch, waarbij twee ongelijksoortige organismen op of in elkaar leven tot wederzijds voordeel. Nogmaals Wallace Stegner in The American West as Living Space:

Adaptation is het covenant that all successful organisms sign with the dry country. Mary Austin, writing of the Owens Valley in the rain shadow of the Sierra, remarked that ‘the manner of the country makes the usage of life there, and the land will not be lived in except in its own fashion. The Shoshones live like their trees, with great spaces between…’
She might have added, though I don’t remember that she did, how often Shoshonean place names contain the syllable –pah: Tonopah, Ivanpah, Pahrump, Paria. In the Shosonean language, -pah means water, or water hole. The Pah-Utes are the Water Utes, taking their name from their rarest and most precious resource. They live mainly in Utah and Nevade, the two driest states in the Union, and in those regions water is safety, home, life, place. All around those precious watered places, forbidding and unlivable, is only space, what one must travel through between places of safety.

Maar aangezien het verschijnsel schaarste geen plaats kent in het systeem van mateloosheid werd, en wordt nog steeds, roofbouw gepleegd. En omdat de mateloosheid een dogma is, waren er zelfs dwazen die dachten dat ze de natuur daaraan konden aanpassen. Zo verzon de negentiende eeuwse Amerikaanse journalist en speculant in grond, Charles Dana Wilber, een hele doctrine gebaseerd op de bewering dat de Rain follows the plow.’   Het is nu een in diskrediet geraakte

theory of climatology that was popular throughout the American West and Australia during the late 19th century. The phrase was employed as a summation of the theory by Charles Dana Wilber:

God speed the plow.... By this wonderful provision, which is only man's mastery over nature, the clouds are dispensing copious rains ... [the plow] is the instrument which separates civilization from savagery; and converts a desert into a farm or garden.... To be more concise, Rain follows the plow.
The basic premise of the theory was that human habitation and agriculture through homesteading effected a permanent change in the climate of arid and semi-arid regions, making these regions more humid. The theory was widely promoted in the 1870s as a justification for the settlement of the Great Plains, a region previously known as the ‘Great American Desert’.

Op grond van ondermeer deze propaganda werden honderduizenden in het Oosten van de VS overtollig geworden emigranten westwaards gedreven. Maar toen de omgeving al snel was leeg geplunderd en de regen maar niet kwam, trok men door, de bergen over. De grond was te schraal en het bleef er te droog. Nog steeds neemt de waterschaarste in rap tempo toe in het gebied van de Great Basin dat een relatief klein oppervlakte van Oost Californie, heel Nevada en ongeveer de helft van Utah beslaat. Wallace Stegner:

what makes that western space and distance? The same condition that enforces mobility on all adapted creatures, and tolerates only small or temporary concentrations of human or other life.
Aridity.
And what do you do about aridity, if you are a nation inured to plenty and impatient of restriction and led westward by pillars of fire and cloud? You may deny it for a while. Then you must either adapt to it or try to engineer it out of existence.

Ook dat laatste nu blijkt onmogelijk. Wat niet is, is er niet. Zo simpel. De mensen trekken weg, of passen zich aan, en degenen die dat weigeren te doen reizen het land af op zoek naar de laatste ondergrondse bronnen. En ook hier geldt dat de sterkste wint, zoals ik in augustus 2010 merkte in Baker, Nevada, een gehucht van 68 inwoners  dat een kilometer of acht verwijderd is van de  oostelijke ingang van de Great Basin National Park en zijn millennia-oude bristlecone pines. Baker ligt in de droge Snake Valley, aan de voet en in de luwte van het Sierra Nevada gebergte met zijn meer dan 4000 meter hoge bergtoppen die grote hoeveelheden verdampt water uit de Stille Oceaan opvangen. Elk voorjaar daalt het smeltende sneeuwwater af naar de vallei waar het in een grote aquifer terecht komt en door locale boeren wordt gebruikt. Het is oase, stil en ongerept, maar het water wordt nu opgeeist door de almaar uitdijende woestijnstad Las Vegas. Dankzij de bronnen konden het wild en de mens in deze geisoleerde vallei al 12.000  leven. Eerst de rontrekkende Paleo-Indianen, de allereerste bewoners van het continent, die door de jacht op mastodonten en wolven wisten te overleven, daarna de pre-Columbiaanse landbouwers behorend tot de Fremont Cultuur die in de dertiende eeuw nabij Baker een een tamelijk complex gestructureerd dorp van adobe-huizen optrokken en het land irrigeerden om er mais en bonen te kunnen verbouwen, zo bleek uit archeologische onderzoek in de jaren negentig van de vorige eeuw. Vervolgens trokken hier nomadische Shoshone indianen rond tot ze door epidemien en de genocidale oorlogsvoering van de binnendringende Europese emigranten bijna uitgeroeid waren. De Snake vallei is altijd een doorgangsroute geweest, de blanke

trappers and hunters crossed it searching for riches, followed by explorers, Mormon missionaries, and miners. Some of the people who came to Snake Valley stayed awhile, and some stayed long enough that they had children and their descendants still live in Snake Valley today.

Communities began to spring up to support the local miners, with orchards and vegetable fields planted. Some people brought livestock and began planting alfalfa and grains to support the sheep and cattle during the winter months. Communities developed, and eventually modern ways made it to Snake Valley: paved roads, electricity, phone service. The timeline below lists important events in Snake Valley history.    http://protectsnakevalley.com/history.html



Baker bestaat sinds 1873 uit een handjevol mensen dat direct of indirect afhankelijk is van veeteelt. Ik sprak er met Dean Baker, een oude rancher wiens familie van oudsher bijna alle waterrechten in deze omgeving bezit. Maar sinds enige tijd wordt hun voortbestaan bedreigd door Las Vegas die de waterrechten wil opkopen om het gokken in de woestijnstad nog meer uit te kunnen breiden. Baker vertelt me hoe ambtenaren uit die stad hierheen vlogen en op zijn kleine vliegveld landen. Met koffers in de hand stapten ze bij hem binnen, de papieren waren al klaar, de oude Baker hoefde alleen nog  te tekenen, maar hij weigerde zijn handtekening te zetten. Sindsdien zet Las Vegas hem en zijn gezin onder steeds zwaardere druk. Niet alleen heeft de Las Vegas-mafia de ambtenaren in hun zak, maar ook de politici die de wet kunnen veranderen en de waterbronnen kunnen confisqueren. ‘Tegen de macht van het geld kunnen kan niemand op,’ zei Baker. Ik vroeg hem waarom hij dan niet niet tekent.

Las Vegas wil jaarlijks tot 169 millioen liter water uit deze vallei gaan weg pompen. We hebben elders in Utah en Californie kunnen zien wat er gebeurt zodra de mens op grote schaal water oppompt uit de ondergrondse waterreservoirs. De grondwaterspiegel verandert ingrijpend, het gebied droogt uit, en al het leven, niet alleen dat van de mens en het dier, maar ook de planten wordt daardoor vernietigd. We hebben het in de Owens Vallei in California kunnen zien, waar al het water naar Los Angeles werd getransporteerd waardoor de bronnen opdroogden en de vergetatie die van het grondwater afhankelijk was stierf. 

De indianen hadden gelijk, alles is met elkaar verbonden, als je op één plaats het evenwicht verstoord dan verstoor je het geheel. Bovendien ben ik verantwoordelijk voor de mensen die hier wonen, en die financieel afhankelijk van me zijn. Tenslotte is dit ons land, wij zijn hier geworteld. Voor veel Amerikanen heeft een eigen plaats weinig of geen betekenis, maar ik hou van dit gebied, ik hou van de grond en de planten en de wilde dieren. Waarom zou ik dit opgeven? Dit alles erven mijn kinderen, ook mijn zoons zijn veetelers. Het zit ons in het bloed. 

Vroeger ging ik met mijn vader jagen in de bergen, maar toen kwam de staat en maakte er een nationaal park van waardoor wij niet meer in onze bergen konden jagen. Maar wie is de staat? De staat is paradoxaal genoeg steeds zichbaarder en tegelijkertijd steeds onzichtbaarder geworden. Je ziet de staat overal, maar niemand weet wie aan de touwtjes trekt. De staat heeft zich nooit over ons bekommerd, is niet geinteresseerd in gewone mensen, de staat dient het geld en zal dus Las Vegas steunen waar het geld nog meer geld wil maken. Las Vegas ligt ongeveer 450 kilometer hiervandaan, maar geld spreidt zijn tentakels overal naar uit. Overal elders zuigt het leven weg, Las Vegas parasiteert op de wijde omgeving. Maar geld kun je niet eten, je kunt er hooguit een nog grotere limousine voor kopen. Ondertussen is de staat niet zuinig met wat natuur de mens heeft gegeven. Het water zullen ze in no time verkwanselen en dit gebied zal sterven. De staat heeft geen respect voor alles dat is. U vroeg mij  net waarom op ons land oude roestende voertuigen en werktuigen staan. Kijk, voor de meeste is dit niet meer dan schroot, maar voor ons zijn ze herinneringen. Ik weet nog precies wanneer ik iets nieuws kocht en wat een werktuig allemaal voor ons gedaan heeft. Wat het betekende in ons leven. Het is een bezield aandenken, een verwijzing naar een deel van ons bestaan. Bovendien kan het nog nuttig blijken te zijn, onderdelen kun je altijd weer gebruiken. Met het water is het precies zo. Het heeft ons bijna 140 jaar lang in leven gehouden, het is ons leven. Je kunt toch niet je eigen leven verkopen?

Toen ik Dean Baker vroeg hoe lang hij zich tegen Las Vegas zou kunnen blijven verzetten, antwoordde hij: ‘Ik blijf vechten voor dit stuk land en de mensen hier. Dat is het enige wat zeker is. En de rest…’ Hij zweeg en bestelde een koffie in het kleine Silver Jack Inn & LectroLux Cafe, het locale trefpunt waar de temperatuur inmiddels tot 36 graden Celsius was opgelopen. Tenslotte vertelde Baker me dat ze uit onverwachte hoek steun hadden gekregen, de leiding en de rangers van het nabijgelegen Great Basin National Park verzetten zich nu ook tegen de geplande waterroof van Las Vegas. ‘Juist de mensen van natuurbehoud weten hoe desastreus de gevolgen in de wijde omtrek zullen zijn als ze hier miljoenen liters water beginnen weg te pompen.’ Wanneer Dean Baker vertrokken is bekijk ik enkele landschapsfoto’s, gemaakt door Terry Marasco, de eigenaar van het café, iemand die in 2004 in Baker neerstreek. Bij één van de foto’s staat de titel van een van de beroemdste gedichten in de VS ‘The Gift Outright’ van Robert Frost dat de maker ervan declameerde tijdens de inauguratie in 1961 van president Kennedy.

The land was ours before we were the lands.
She was our land more than a hundred years
Before we were her people.
She was ours In Massachusetts, in Virginia,
But we were Englands, still colonials,
Possessing what we still were unpossessed by,
Possessed by what we now no more possessed.
Something we were withholding made us weak
Until we found out that it was ourselves
We were withholding from our land of living,
And forthwith found salvation in surrender.
Such as we were we gave ourselves outright
To the land vaguely realizing westward,
But still unstoried, artless, unenhanced,
Such as she was, such as she would become.
Robert Frost.

Hoewel de meeste Amerikanen in dit gedicht een patriottische lofzang lezen, kan het ook geheel anders worden opgevat, namelijk: de Amerikanen eigenden zich een reusachtig land toe, maar hebben zich nooit aan het land overgegeven, zijn nooit geworteld, zodat het nog steeds ‘unstoried, artless, unenhanced’ is gebleven en de bewoners daarom niets anders kunnen dan blijven rondzwerven.

Wounded Knee.

Geen opmerkingen:

Peter Flik en Chuck Berry-Promised Land

mijn unieke collega Peter Flik, die de vrijzinnig protestantse radio omroep de VPRO maakte is niet meer. ik koester duizenden herinneringen ...