donderdag 22 november 2012

'Deskundigen' 39



Afbeelding
Opvallend weinig vrouwen spelen een belangrijke rol in Geert Mak's reisboek. Zo ontbreekt ook Naomi Klein die in The Shock Doctrine. The Rise of Disaster Capitalism een knappe analyse geeft van het neoliberale kapitalisme. Haar boek is in meer dan twintig talen verschenen, waaronder Nederlands.

The Shock Doctrine was adapted into a short film of the same name, released onto YouTube. The film was directed by Jonás Cuarón, produced and co-written by his father Alfonso Cuarón. The video has been viewed over one million times. [13] The publication of The Shock Doctrine increased Klein's prominence, with the New Yorker judging her 'the most visible and influential figure on the American left—what Howard Zinn and Noam Chomsky were thirty years ago.'

Geen woord bij Mak over de kritische Naomi Klein die twee best-sellers schreef: No Logo en The Shock Doctrine. Dat is tekenend voor Reizen zonder John. Hoewel de zogeheten 'Amerikaanse vrije markt' ideologie nu de hele wereld beheerst 'through the exploitation of disaster-shocked people and countries' en Klein talloze voorbeelden geeft van de wijze waarop de rijke elite de macht heeft gegrepen via

the use of public disorientation following collective shocks -- wars, terrorist attacks, natural disasters -- to push through unpopular economic measures often called 'shock therapy,'

zwijgt Mak in alle talen hierover, terwijl Naomi Klein's heldere uiteenzetting bijna evenveel  pagina's beslaat als Mak's reisboek, en hijzelf, ik citeer, 'het vitale karakter van de Amerikaanse democratie' prijst. Hoe een dergelijke 'vitale... democratie' een 'shock therapy' kan toepassen waarvan de massa  de dupe is, legt Mak niet uit. Hij verklaart ook niet hoe het komt dat door al die vitaliteit, om Mak's opmerking bij Pauw en Witteman te citeren,

in 1960 van elke tien dollar die werd verdiend 1 dollar naar de bovenste 1 procent ging, op dit moment is dat 4 dollar.

De werking van het neoliberalisme dat in de VS werd uitgedacht en als eerste werd toegepast wordt door Mak niet geanalyseerd. Het is in zijn reisboek alsof 'de Amerikanen' in een vacuüm leven. De lezer van zijn boek zou zich na 576 pagina's kunnen afvragen of er geen serieuze critici zijn van het huidige economische model. Ik zou hen wijzen op Things they don't tell you about capitalism. Het is niet door de eerste de beste geschreven, maar door Ha-Joon Chang die aan de prestigieuze Economische Faculteit van de Universiteit van Cambridge doceeert. Chang is een wereldberoemde econoom die zowel voor de Wereld Bank en de European Invest Bank heeft gewerkt, als voor Oxfam en verschillende VN-instellingen. Hij is tevens verbonden aan het Center for Economic and Policy Research in Washington D.C. 

Deze wetenschapper is zeker geen tegenstander van het kapitalisme maar wel van de huidige vorm ervan, het neoliberalisme, en wijst dan ook op het feit dat 'there is no such thing as a free market,' en dat 'the absence of financial reforms, loose monetary and fiscal policies' opnieuw leidt 'to new financial bubbles, while the real economy is starved of money.' Door het onophoudelijk speculeren met niet bestaand geld is de echte economie waar wel iets wordt geproduceerd, ten gronde gericht. Maar dit heeft niet geleid tot fundamentele veranderingen terwijl

In the absence of financial reforms, loose monetary and fiscal policies have led to new financial bubbles, while the real economy is starved of money... The huge budget deficits created by the crisis will force governments to reduce public investments and welfare entitlements significantly. negatively affecting economic growth, poverty and social stability -- possibly for decades [...] This catastrophe has ultimately been created by the freemarket ideology that has ruled the world since the 1980s,

aldus Chang. Er is dan ook geen sprake van een 'vitale... Amerikaanse democratie,' zoals Mak beweert. Wij leven in een consensusdemocratie waar dissidente stemmen ogenblikkelijk gemarginaliseerd worden in de mainstream massamedia, en ook in Mak's mainstream versie van de VS. Een andere kritische stem is die van de Amerikaanse econoom Richard D. Wolff. Hij benadrukt ondermeer de volgende feiten:

The US poverty rate rose between 2008 and 2009 from 13.2 to 14.3 percent. That is, while trillions were thrown at banks and corporations in bailouts and stimulus programs, nearly 4 million more Americans fell into the ranks of the poor. Those poverty-stricken among us entered 2010 numbering 43.6 million, one in seven of our fellow citizens. The US Census Bureau calculated the threshold for poverty in 2009 for a family of four at $21,756. At that level of income, the members of such a family of four would each have a total of $14-15 per day for everything they need to spend money on. During the same year, elite US colleges and universities charged a typical individual undergraduate well over $50,000 for tuition, room, board and basic expenses for an eight-month academic year.

Begin 2012 nam ik in New York de volgende toespraak op van professor Wolf: 

Ook toen wees Richard Wolff op het volgende:

Nothing better shows corporate control over the government than Washington’s basic response to the current economic crisis. First we had “the rescue” and then “the recovery.” Trillions in public money flowed to the biggest US banks, insurance companies, etc. That “bailed” them out (suggestion of criminality?) while we waited for benefits to “trickle down” to the rest of us. As usual, the “trickle down” part has not happened. Large corporations and their investors kept the government’s money for themselves; their profits and stock market “recovered” nicely. We get unemployment, home-foreclosures, job benefit cuts and growing job insecurity. As the crisis hits states and cities, politicians avoid raising corporate taxes in favor of cutting government services and jobs. http://stanvanhoucke.blogspot.nl/2011/02/neoliberal-religion-32.html

Capitalists and the rich remain determined now NOT to bear the costs of the bailouts or the crisis. Unlike in the 1930s, they don't see organized, determined and militant workers' movements to worry about today - nor any USSR positioned as an alternative to modern capitalism. So, they push austerity policies for governments everywhere. To sustain governments' austerity policies, capitalists and the rich lean on their ideological crutches to try to thwart political opposition.'

Dit is de werkelijkheid van Mak's 'vitale... Amerikaanse democratie.'  Uit zijn literatuurlijst blijkt dat hij geen van de hier genoemde economen heeft geraadpleegd. En ook Griftopia. Bubble Machines, Vampire Squids, and the Long Con That Is Breaking America, van de Amerikaanse Rolling Stone journalist Matt Taibbi ontbreekt aan zijn lijst, en waarover een van de grootste Amerikaanse oplichters Lloyd Blankfein, CEO van Goldman Sachs, verklaarde dat Taibbi's onthullingen 'tapped into something.' Maar niet bij Mak, wel bij geinteresseerden in de neoliberale luchthandel, het gespeculeer met ontelbare miljarden van anderen, zonder dat de CEO's daar enige verantwoording voor hoeven te dragen. Integendeel zelfs, ze worden juist beloond voor deze zwendel. Vanuit het centrum van die luchthandel heeft Goldman Sachs zijn tentakels overal uitgestrekt of zoals Taibbi op pagina 209 van zijn boek schreef:

The first thing you need to know about Goldman Sachs is that it's everywhere. The world most powerful investment bank is a great vampire squid wrapped around the face of humanity, relentlessly jamming its blood funnel into anything that smells like money. In fact, the history of the recent financial crisis, which doubles as a history of the rapid decline and fall of the suddenly swindled-dry American empire, reads like Who's Who of Goldman Sachs graduates.

Geen woord daarover in Mak's boek waarin hij stelt 'op zoek naar Amerika' te zijn. Goldman Sachs komt er niet in voor, wel de Britse toneelspeler 'Sir John Gilgud,' die volgens Mak 'een grammafoonplaat' had opgenomen waaraan 'een toneelspeler' die ooit eens John Steinbeck had ontmoet 'een monoloog van Shakespeare woord voor woord' had 'ontleend.' Dit soort trivialeiteiten dus. Maar de realiteit van het neoliberale kapitalisme blijft structureel onderbelicht. Mak heeft zelfs niet eens de onthullende analyse getiteld The Looting of America. How Wall Street's Game of Fantasy Finance Destroyed Our Jobs, Pensions, and Prosperity van Les Leopold gelezen, de 'executive director of the Labor Institute and Public Health in New York.'  Een boek waarover Jonathan Alter, 'senior editor' en columnist van Newsweek schreef:

Les Leopold's book is a cogent, clear, and compelling explanation of how Wall Streets's Big Casino wrecked the economy... This book is a fun read, despite the sickening scenario it describes.

Het is illustrerend voor de oppervlakkigheid van Mak's beschrijving van de VS dat hij dit boek niet heeft gelezen aangezien

Leopold's account of the economic crisis the clearest and most accessible [is] that I have seen. It gives a reader with little economic or financial background a riveting description of How Wall Street tore down our economy and what we van do about it,

aldus Leo Gerard, International President of the United Steelworkers. Gerard's oordeel is juist, zo ontdekte ik als betrekkelijke leek op dit gebied, nadat ik Leopold's boek had gelezen.

De vraag is gerechtvaardigd naar welk 'Amerika' Geert Mak 'op zoek' was toen hij Reizen zonder John schreef. In elk geval niet naar het 'Amerika' waarvan een niet gering deel van de bevolking de negatieve aspecten ervan al vanaf het allereerste begin van 'de republiek' aan den lijve ondervindt. Zo beweert Mak met grote stelligheid dat 'het democratisch systeem' in de VS 'een ontwikkelingsproces [was], een zoeken en tasten dat generaties zou duren,' daarmee bewerend dat de VS tegenwoordig een 'vitale... democratie' is, waarin 'alle souvereiniteit bij het volk' is gelegd. Dit is in strijd met de feiten, zoals in historisch onderzoek en wetenschappelijke studies al vele malen is aangetoond. Er was geen enkele sprake van 'zoeken en tasten,' maar van een keiharde strijd die vele mensenlevens kostte tussen de macht en 'het volk.' Maar dat nu wordt door Mak angstvallig verzwegen. Op pagina 154 van zijn reisboek stelt hij:

De periode na de revolutie, inclusief de vreemde oorlog van 1812, is... minstens zo interessant als de revolutie zelf. Het was een 'open proces', schrijft een van de grootste experts op dit gebied, Gordon Wood, 'waarin de Amerikanen niet simpelweg een nieuwe regeringsvorm bedachten, maar een totaal nieuw concept van politiek'. Dat concept, en daarin verschilde het van alle andere revolutionaire systemen, was zelfherstellend: het bevatte talloze mogelijkheden om zichzelf te corrigeren en te verbeteren, het was een systeem van permanent hervorming. Vandaar dat de Amerikaanse Revolutie 'niet gedetailleerd was uitgedacht in een enkele boek; het was bovenal het product van een democratische samenleving,'

aldus Mak en Wood, een historicus wiens boek The Radicalism of the American Revolution  'publiekelijk en uitbundig geprezen' werd door de reactionaire multimiljonair Newt Gingrich die naam maakte als Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden. Kloppen deze lofuitingen van Mak en Gingrich? Wel als men uitgaat van de veronderstelling dat er sprake is geweest van een 'Amerikaanse Revolutie,' met hoofdletters. Maar heeft er in 1776 werkelijk een 'algehele ommekeer' plaatsgevonden in de VS? Immers 'Revolutie,' zeker als het met een hoofdletter wordt geschreven, betekent een, volgens Van Dale, 'gewelddadige ommekeer in de politieke toestand.'  Welnu, in tegenstelling tot wat Mak suggereert heeft er volgens de meeste gezaghebbende Amerikaanse historici na 1776 geen fundamentele verandering in de maatschappelijke en politieke orde plaatsgevonden, zoals bijvoorbeeld in 1917 in de Rusland gebeurde. De Amerikaanse aristocratie die leiding gaf aan het onafhankelijkheidsstreven zette alle op alles om juist te voorkomen dat er een omwenteling zou plaatsgrijpen.  De 56 ondertekenaars van de Onafhankelijkheidsverklaring waren blank en nagenoeg allen bemiddeld, terwijl een derde van hen slaveneigenaren was, onder wie George Washington en 'all men are created equal' Thomas Jefferson. De Amerikaanse historicus Brian Price stelde de volgende vraag:

Is it possible for a class which exterminates the native peoples of the Americas, replaces them by raping Africa for humans it then denigrates and dehumanizes as slaves, while cheapening and degrading its own working class -- is it possible for such a class to create democracy, equality, and to advance the cause of human freedom?

Volgens Geert Mak is het antwoord: Ja. Maar toen ik die vraag ruim vijf jaar geleden voorlegde aan Jerry Fresia, een Amerikaanse beeldend kunstenaar en auteur van Toward American Revolution. Exposing the Constitution & Other Illusions antwoordde hij onmiddellijk:

Natuurlijk niet, mensen behartigen allereerst hun eigen belangen en zien erop toe dat die koste wat kost verdedigd worden, en dat geldt historisch gesproken zeker voor de rijken en machtigen.

In zijn boek schrijft Fresia, een voormalige functionaris van de inlichtingendienst van de Amerikaanse Luchtmacht,

We live in an undemocratic system that is a major source of terror and repression, both at home and around the world. In large measure this is due to the tremendous concentration of unchecked corporate power.

Fresia toont aan dat al vanaf het begin van de staat de elite met argwaan naar de meerderheid keek, de massa als onwetend beschouwde en zeker niet in staat zichzelf zonder tussenkomst te regeren. Fresia:

the Constitution was purposely made to be anti majoritarian in several ways.

Cover of: Toward an American Revolution by Jerry Fresia

De toonaangevende Amerikaanse historicus William Appleman Williams wees erop dat de

Founding Fathers, knew the ideas, language, and reality of empire.
 .
waarbij de opbouw van een Amerikaans imperium 'synonymous' was 'with the realization of their Dream.'

Onder leiding van de slaveneigenaar James Madison, de vierde Amerikaanse president en de man die verantwoordelijk was voor het schrijven van de Amerikaanse Grondwet, werd de Constitutie in 1787 door de blanke elite achter gesloten deuren aanvaard namens 'We the People!'  De Grondwet is in de praktijk 'an instrument of imperial government at home and abroad' geworden, aldus Williams. Charles A. Beard, één van de invloedrijkste Amerikaanse historici van de eerste helft van de twintigste eeuw, stelde in zijn studie An Economic Interpretation of The Constitution of the United States dat de door en voor de Amerikaanse aristocratie geschreven grondwet  'a counter-revolution,' was 'set up by rich bondholders in opposition to the farmers and planters.' De Amerikaanse rijken zagen er nauwlettend op toe dat er geen -- in hun woorden -- 'excess of democracy' zou ontstaan. Maar hoewel Geert Mak stelt dat 'de periode na de revolutie... minstens zo interessant [is] als de revolutie zelf' verzwijgt hij de grote sociale spanningen die onmiddellijk na de Onafhankelijkheidsverklaring ontstonden tussen de rijke handelselite en de verarmde boeren bevolking.

Welke kant de zogenaamde 'Amerikaanse Revolutie' op zou gaan bleek onmiddellijk uit het beleid van Alexander Hamilton, de eerste minister van Financien, en één van de belangrijkste ideologische grondleggers van de republiek. Tijdens de Conventie in 1787 die de Constitutie bekrachtigde verklaarde hij:

All communities divide themselves into the few and the many. The first are the rich and well born, the other the mass of the people. The voice of the people has been said to be the voice of God; and however generally this maxim has been quoted and believed, it is not true in fact. The people are turbulent and changing; they seldom judge or determine right. Give therefore to the first class a distinct, permanent share in the government. They will check the unsteadiness of the second... Can a democratic assembly who annually resolve in the mass of people, be supposed steadily to pursue the public good? Nothing but a permanent body can check the imprudence of democracy... It is admitted that you cannot have a good executive upon a democratic plan.

Als gefortuneerde advocaat zorgde hij er als minister van Financieen onder president George Washington voor dat de Amerikaanse Grondwet de rijken diende. De Amerikaanse historicus John Steele Gordon merkte over Hamilton op

Hamilton loved commerce, he understood money, banking and money and flow of power through the economy,

En de Amerikaanse historica Carol Berkin wees erop dat de strijd van het volk destijds ging over het inperken van de macht die de parisiterende handelselite had gegrepen ten koste van de producerende, werkende massa. Over Hamilton verklaarde Berkin terecht: 

He was no friend to real democracy. He was not at all interested in the masses of people having political voices, but I think he was very much interested in creating a dynamic society in which anyone of ability could rise. That is really American democracy in action. 

Met als gevolg dat de 'dynamische' 1 procent in de VS jaarlijks nu meer dan eenvijfde van het gezamelijke inkomen opstrijkt, en meer dan 40 procent van de rijkdommen bezit, of misschien nog duidelijker: in 2001 bezat de rijkste tien procent van de Amerikaanse huishoudens 80 procent van de financiele rijkdom, terwijl de onderste viervijfde van de bevolking slechts 9 procent in handen had, hetgeen het begrip 'dynamisch' in een bijzonder daglicht plaatst. Deze feiten zijn het directe gevolg van de koers die de Founding Fathers hadden uitgestippeld. Want zelfs zijn zogenaamde opponent, Thomas Jefferson, ging tenslotte akkoord met Hamilton's financiele beleid, zelfs nadat

de schrijvers van The Federalist Papers - Alexander Hamilton, James Madison en John Jay'

hadden uiteen gezet dat 

'het 'systeem van checks and balances' zou voorkomen dat een groep 'verenigd ten behoeve van een gezamenlijk belang of verlangen' anderen van hun rechten zou beroven.

Het belang van de gemeenschap werd daarmee ondergeschikt gemaakt aan het belang van het rijke individu. Zo kon Hamilton als eerste Amerikaanse minister van Financien het volgende doen:

He determines not only to pay of all the debt incurred by the federal government during the war, but also to take on the even larger debts incurred by the thirteen states. Hamilton had a political agenda behind it. Most of the states' debt is held by wealthy and powerful men. Hamilton needs these leaders of society to support the new federal government.

Vanaf toen was de staat er om de allereerst de rijken te dienen en niet 'het volk' dat volgens Mak 'alle souvereiniteit'  had gekregen, zonder dat hij met feiten aantoont wat de reden was dat de rijken ineens hun macht weggaven aan het volk waar ze altijd zo bang voor waren geweest. De Amerikaanse publicist Ron Chernow,  Pulitzer Prijs winnaar en auteur van een biografie van Alexander Hamilton, is daarentegen wel duidelijk wanneer hij uitlegt waarom de rijken door Hamilton werden geholpen:

He felt that if the federal government assumed the debt from the states that all creditors would feel that they had a direct stake in the survival of this still shaky new federal government, because that became the government that was going to pay them off.

In deze beschrijving wordt duidelijk dat het niet zozeer om vrijheid ging, en al helemaal niet gelijkheid en broederschap, maar om rijkdom. De rijken, die gepaaid moesten worden, kregen geld van de staat en dat geld moest via belastingen opgebracht worden door 'het volk,' van wie een aanzienlijk deel te arm was om de opgelegde belastingen en hun eigen schulden te betalen. Tijdens de onafhankelijkheidsoorlog waren vooral de boeren, bij gebrek aan inkomen, gedwongen geweest schulden te maken om hun gezinnen te kunnen onderhouden, terwijl zij aan het front vochten. Toen ze failliet werden verklaard en hun bezit geveild werd, kwamen ze in opstand. Dit liep ondermeer uit op de zogeheten grootschalige Shays Rebellion, die tot grote schrik van de gevestigde orde in 1786 uitbrak en pas bedaarde toen George Washington een groot leger op de opstandige Amerikanen afstuurde. Mak verzwijgt dit, misschien moedwillig, misschien weet hij het zelfs niet eens, maar dat maakt in wezen niet zoveel uit, want nu hij zich opwerpt als 'Amerika-deskundige' is hier sprake van een gebrek aan intellectuele integriteit. Morgen meer daarover. 

Geen opmerkingen:

Peter Flik en Chuck Berry-Promised Land

mijn unieke collega Peter Flik, die de vrijzinnig protestantse radio omroep de VPRO maakte is niet meer. ik koester duizenden herinneringen ...